สายพันธุ์แรกวัวชนขาวลำพูน

สายพันธุ์แรกวัวชนขาวลำพูน ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ซึ่งพระมหากษัติย์ทรงโปรดให้จัดขึ้นเพื่อความอุดมสมบูรณ์

ของพืชพันธุ์ธัญญาหารเป็นขวัญกำลังใจแก่ราษฎร ผู้ประกอบอาชีพเป็นเกษตรกรและเพื่อความเป็นสิริมงคลของบ้านเมืองพระราชพิธีอันสำคัญนี้ “พระโค” คู่งามซึ่งทำหน้าที่ไถนาและเสี่ยงทายพระโคกินเลี้ยง เพื่อทำนายสถานการณ์ที่เกี่ยวข้องกับการทำมาหากินของผู้คนในปีนั้นๆ

เป็น พระโค ที่คัดเลือกมาจากโคสายพันธุ์ “โคขาวลำพูน” โคพันธุ์พื้นเมืองของจังหวัดลำพูนซึ่งเป็นที่ยอมรับกันว่าเป็นโคที่มีลักษณะดีครบถ้วนสมบูรณ์ตามตำรา เช่น ขนสวยเป็นมัน เขาโค้งงามสีน้ำตาลส้ม ขอบตาสีชมพู นัยน์ตาแจ่มใส หูไม่มีตำหนิ มีขวัญหน้า ขวัญทัดดอกไม้ซ้ายขวา หางยาวสีขาว ขนฟู กีบและข้อเท้าแข็งแรง เป็นต้น

ถึงแม้ว่าจะเป็นวัวพื้นเมืองที่มีลักษณะสวยงาม แต่ในเชิงเศรษฐกิจโคขาวลำพูนกลับให้ผลตอบแทนที่น้อยมาก เหตุเพราะมีรูปร่างเล็ก ให้เนื้อน้อย ชาวบ้านจึงหันไปเลี้ยงวัวพันธุ์เทศที่รูปร่างสูงใหญ่ ให้เนื้อดีแทน ทำให้โคสายพันธุ์โคขาวลำพูนเหลือน้อยมาก

ปัจจุบันกรมปศุสัตว์ได้ประกาศให้เป็นสัตว์อนุรักษ์แล้วเพราะเกรงว่าโคขาวลำพูนสูญพันธุ์ ทั้งนี้เพราะเห็นว่าโคสายพันธุ์พื้นเมืองนี้มีคุณสมบัติเฉพาะนั่นคือ มีความสมบูรณ์พันธุ์สูง ทนทานต่อโรค พยาธิ และแมลงเขตร้อนแม้จะได้รับการเลี้ยงดูแบบแร้นแค้นก็ตาม จึงเหมาะสมกับสภาพท้องถิ่นชนบทของไทย

ท่ามกลางสถานการณ์ในที่น่าเป็นห่วงนี้อย่างนี้ ทางด้านชาวบ้านชุมชนบ้านไร่ป่าคา ต.ท่าตุ้ม อ.ป่าซาง จ.ลำพูน ได้ทำการรวมตัวกันเป็น ในกลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงโคขาวลำพูนบ้านไร่ป่าคา ขึ้นเมื่อวันที่ 27 มกราคม 2546 เพื่อการอนุรักษ์พันธุ์โคขาวลำพูนมิให้สูญสิ้นพันธุ์ไปจากเมืองลำพูน

รวมทั้งสร้างรายได้เสริมให้กับชาวบ้าน นายอยุธ ไชยยอง ผู้ใหญ่บ้านบ้านไร่ป่าคา หัวหน้าโครงการวิจัย “กระบวนการพัฒนากลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงโคขาวลำพูน” งานวิจัยเพื่อท้องถิ่นภายใต้การสนับสนุนจาก สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) เล่าย้อนถึงความเป็นมาของการรวมกลุ่มฯ ในครั้งนี้ว่า

และนอกจากนี้ยังมีสมาชิกกลุ่มยังได้ทำการศึกษารวบรวมภูมิปัญญาการใช้สมุนไพรท้องถิ่นในการดูแลรักษาโรคให้โคขาวลำพูนได้เป็นจำนวนมาก อาทิ การใช้เม็ดสะแกผสมปลาร้าโขลกให้ละเอียดกรอกปากโคเพื่อถ่ายพยาธิ,การใช้บอระเพ็ด ผสมหัวผักหนาม น้ำปัสสาวะคน ตำบด หมักดอง 7 วัน ใช้กรอกปาก

เพื่อบำรุงกำลัง,การใช้หัวกล้วยเน่าทาแก้กลากเกลื้อน,การใช้น้ำมะขามเปียกทาแก้แผลปากเปื่อย,การใช้เปลือกไม้ประดู่ต้มรดเท้าโคแก้โรค เท้าเปื่อย,การใช้น้ำซาวข้าวผสมเกลือ อมพ่นตา แก้เจ็บตา ตาแดง เป็นต้น องค์ความรู้เหล่านี้ทางสมาชิกได้นำมาปรับใช้ในการเลี้ยงโคขาวลำพูนของกลุ่มฯ ในเวลาต่อมา ที่สำคัญคือ ได้เรียนรู้ถึงลักษณะเด่นของวัวสายพันธุ์โคขาวลำพูนอย่างถูกต้อง

ได้ควบคู่ไปกับการพัฒนากิจกรรมด้านการบริหารจัดการ ทางด้านในการทำทีมวิจัย ได้มีการดำเนินเรื่องกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์โคขาวลำพูนร่วมกับโรงเรียนบ้านหนองบัว ต.ท่าตุ้ม อ.ป่าซาง จ.ลำพูน โดยทางคณะครูได้นำองค์ความรู้เกี่ยวกับโคขาวลำพูน ไปสร้างเป็นหลักสูตรท้องถิ่น และใช้กิจกรรมในฟาร์มของกลุ่มฯ เป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับเด็กนักเรียนเพื่อให้นักเรียนได้ตระหนักในคุณค่าของโคขาวลำพูน ไปพร้อมๆ กัน

ช่องทางติดตาม

เว็บไซต์ : Wuachon888.info

แฟนเพจเฟสบุ๊ค : วัวชนแดนใต้888

ช่องยูทูป : สืบสานวัวชน888

ช่อง tiktok : สืบสานวัวชน

Twitter : เด็กใต้บ้านๆ

Line Official : @bullfight888